Takmörkun á valdi ráðherra

Matsnefnd vegna skipunar héraðsdómara hefur nú skilað frá sér greinargerð. Það er gaman að sjá hversu samstíga rökstuðningur hennar er skrifum mínum hér á blogginu. Sjálfstæði dómstóla er háð því að val ráðherra styðjist við faglegt mat, en ekki tengsl við ráðamenn og stjórnsýsluna. Ef ekki er um lagalega takmörkun út frá þrískiptingu valds, þá er hún siðferðileg. Nú reynir á rétt þeirra umsækjenda sem metnir voru hæfastir. Allavega einn þeirra vísar málinu til Umboðsmanns Alþingis.

Dómnefnd segist sitja áfram þrátt fyrir óvandaða stjórnsýslu ráðherra

Eðlismunur

Pennar íhaldsins fara mikinn í umfjöllun um pólitískar ráðningar. Henni er ætlað að draga athyglina frá þeirri staðreynd að Sjálfstæðisflokkurinn hefur með skipan dómara dregið úr tiltrú almennings á dómskerfinu og þeirri grunnreglu að allir séu jafnir fyrir lögunum. Þar fara fremstir í flokki þeir Hjörtur J. Guðmundsson, Andrés Magnússon og Stefán Friðrik Stefánsson. Allt öflugir bloggarar, en virðast ekki skynja alvöru þess að dómarar séu ráðnir á forsendum tengsla við einstaklinga eða flokka.

Þeir hafa helst dvalið við ráðningar í stöður ferðamálastjóra og orkumálastjóra. Satt best að segja finnst mér þeir vera farnir yfir strikið í leit sinni að einhverju sem talist geti til vansa í æviskeiði þessara einstklinga. Meðal annars að þeir voru í öðru en hinu sívökula stúdentafélagi, sem á að vera uppeldisstöðvar embættismannaaðalsins. Þau sem að sóttu um þessi störf hafa örugglega ekki gert ráð fyrir að fá slíka neikvæða úttekt á smáu og stóru í þeirra æviferli. 

Þrír grunnþættir gera þessar ráðningar eðlisólíkar. 1) Umsækjendum var einungis í tilfelli héraðsdómara skipt í fjóra flokka með tilliti til hæfnismats. Pétur Kr. Hafstein formaður matsnefndar segir hér um algjört stílbrot að ræða í þessu ferli. 2) Ferðamálastjóra og orkumálastjóra er ætlað að útfæra stefnu hins opinbera í þessum málaflokkum. Því er það í eðli sínu pólitískt og þar hefur vægi að hafa ferskar hugmyndir og ákveðinn frumleika í hugsun. Algengt er til dæmis í Bandaríkjunum að nýr forseti ráði nýja menn í sambærilegar stöður, þegar hann tekur við völdum. Þá sem að eru best fallnir til að útfæra hugmyndir forsetans í viðkomandi málaflokki. 3) Grunnforsenda okkar stjórnskipunar er þrískipting hins opinbera valds. Þar er dómskerfinu ætlað að halda algjöru sjálfstæði frá framkvæmdavaldinu. Því er það mjög alvarlegur hlutur að skipa til embættisins út frá ættar-, vina- og flokkstengslum.

Þarna er því grundvallarmunur. Annarsvegar tvö embætti sem felast í að framkvæma stefnu stjórnvalda, en hinsvegar er rík krafa um að dómarar séu óháðir stjórnvöldum eða flokksstarfi. Augljóst að Sjálfstæðiflokkurinn hefur endurtekið brotið þetta viðmið og gerir trúlega ráð fyrir að fá greiðann endurgoldinn.

Vegir liggja til allra átta

Þegar ferð hefst við tölvuna inn á víðar lendur bloggheima, þá er hugurinn oft móttækilegur á margvíslegt efni. Stundum vill maður lesa stutta, skondna og létta pistla, stundum dýpri pælingu, stundum er áhugavert að lesa persónulegar og einlægar frásagnir. Einmitt slíkir pistlar, beint frá hjartanu, hvað er að gerjast og í gangi á persónulegum nótum er ekki minn stíll. Það er einhver e.t.v. óþörf formlegheit gagnvart tölvunni og takkaborðinu, en svo er slíkt auðvelt og aðgengilegt fyrir aðra. Það getur verið virkilega skondið að lesa t.d. lýsingar hennar Hrannar Sig úr hversdagsleikanum á göngu með hundinn eða eitthvað annað að bjástra. Veit ekki hvort það er í stíl Auðar Haralds, sennilega er skáldkonan ýktari og með meiri kaldhæðni, en allavega þessi geta að búa til eitthvað stærra úr hversdagslegum atvikum. Það getur verið gaman að fara inn á síðu Einars Braga Seyðfirðings, sem hefur gert stað sem ég hélt að væri að deyja úr framsóknarmennsku og lognmollu í svalasta tánið í Austrinu. Stuttir og skondnir pistlar. Stundum er gaman að fara inn á síðu sem að oft kemur með hressilegt og óvænt sjónarhorn í umræðuna eins og hjá henni Heiðu. Stundum er gaman að fara og lesa pistla sem tengjast menningu og pólitík og maður bíst við að verða sammála í meginatriðum, þau eru líka staðsett út á landi sem gefur því aðra vídd, eins og hjá Hlyni Hallssyni á Akureyri, Ólínu Þorvarðar á Ísafirði og Baldri Kristjáns í Þorlákshöfn. Stundum er gaman að taka slaginn og fara í ljónagryfjuna og þar hefur Hjörtur J. Guðmundsson haldið úti fjörugri umræðu og oftar en ekki sjónarmiðum sem eru ekki samstíga mínum viðhorfum. Stundum er áhugavert að skoða umræður um umhverfis- og skipulagsmál eins og hjá Dofra Hermannssyni. Stundum leitar snertidepillinn uppi laugvetnska skólafélaga og þar skal fyrstan telja Bjarna Harðar, en svo er ég nýlega búin að uppgötva fleiri. Stundum er gaman að líta við hjá Mosfellingum. Rakst nýlega á síðu Ásgeirs Eiríkssonar, en hann var góður granni hinum megin við götuna í um tíu ár. Stundum er gaman að láta hugann reika í austurátt á heimaslóðir, líta við á síður sýslunga, meðal annars hjá bæjarstjóranum á Höfn, Hjalta Vignissyni, sem heldur úti heilli upplýsingaveitu um það helsta sem er á döfinni í byggðarlaginu. Í einu bloggferðalagi rakst ég á á minn æsku- og uppeldisfélaga Hallgrím Guðmundsson. Við höfum lítið sést í fjölda mörg ár og fyrstu viðbrögð þegar maður sér myndina, er þetta Halli, því ég hélt að við yrðum alltaf eins í útliti og þegar við vorum strákar í Lóninu. En hann er með mikinn áhuga á fótbolta og mikið vit á sjávarútvegi, meðan ég hef varla migið í saltan sjó og sýni blómamyndir í stað fótboltafána! Allur þessi fjölbreytileiki er af sama meiði og gerir bloggið svo áhugavert. Ef ég hef ekki nefnt þína síðu í þessari yfirferð, þá er það bara út af því að klukkan er orðin svo margt ......

5000 við brennu í Mosó

Þeim fjölgar með hverju árinu sem fara í bíltúr á þrettándabrennuna í Mosfellsbæ. Talið er að yfir 5000 manns hafi verið samankomin í góðu veðri til að hlusta á söng, lúðrasveit, jólasveina og glæfragengi úr álfheimum. Kóngurinn er búin að vera sá sami til fjölda ára. Held hann sé búin að vera öll þau fimmtán á sem við höfum búið í Mosó. Það er enginn hámarksfjöldi ára sem álfakóngar geta gengt starfi sínu. Þeir verða bara virðulegri og flottari, eftir því sem þeir eldast. Hinsvegar skiptir kóngsi út drottningum næstum því á hverju ári.

Þrettándabrennur gleðja

Mun hótel falla að götumynd?

Mikið er rætt um niðurrif tveggja húsa við Laugaveg. Persónulega finnst mér þessi hús ljót og í raun ekki í takt við annað við götuna. Mun áhugaverðara er að vita hvort að tryggt sé að fyrirhugað hótel muni falla að götumyndinni. Gildi verndunar er hér eingöngu tengt aldri og sögu. Húsafriðunarnefnd sem vinnur hið opinbera mat á því hvað ber að vernda af okkar byggingarlist, hefur ekki lagst gegn niðurrifinu. Vonandi á ekki að byggja ferkantað steypuvirki á þessum stað. Í Aðalstræti tókst að byggja við fyrri byggingu og reisa hótel sem fellur vel að miðbæjarstemmingunni.

Margrét og Svandís ósáttar við flutning húsanna

Í lykilstöðu

Helstu tíðindi síðasta árs voru þau að Samfylkingin er komin í lykilstöðu bæði í borginni og landsmálum. Margt bendir til að flokkurinn sé meira gildandi heldur en samstarfsflokkar Sjálfstæðisflokksins hafa verið. Ástæða þess er trúlega sú að flokkurinn er stærri en Framsóknarflokkur og Alþýðuflokkur, sem voru helstu samstarfsaðilar síðustu aldar.

Í síðustu stóru skoðanakönnun bætti Samfylkingin við sig fylgi um fjögur prósent. Það er óvenjulegt að samstarfsflokkur Sjálfstæðisflokksins tapi ekki fylgi. Það skýrist að verulegu leyti af því að flokkurinn hefur verið skapandi og áberandi hluti af samstarfinu. Auk þess er fátt um aðra fína drætti fyrir félagshyggjufólk. Flokkarnir í stjórnarandstöðu eru litlir og engin samstaða er hvorki á milli eða innan þeirra um málefni.

Framsóknarflokkurinn þó lítill sé virðist klofinn og sundurleitur. Guðni og Bjarni stefna á vit fornmanna í afdölum en Valgerður og Björn Ingi vilja leggja áherslu á að byggja upp fylgið í borginni og vera vakandi um hag Íslands í þeirri gerjun sem á sér stað í Evrópu. Vinstri grænir spila þreytta plötu eilífrar andstöðu með Steingrím og Ögmund sem skífuþeytara. Öflugar konur bíða þar hinsvegar síns tíma, að taka við stjórnartaumum. Ég hef trú á að þær séu aldar upp í umhverfi Röskvu og Reykjavíkurlista og muni ekki glutra niður tækifæri eins og gafst á síðastliðnu vori.

Myndun nýs meirihluta í Reykjavík undir forystu Samfylkingarinnar voru óvæntustu tíðindi ársins. Þessari lykilstöðu sem flokkurinn er kominn í á landsvísu og í borgarmálum fylgir ábyrgð. Mikilvægt er að flokkurinn haldi góðum tenglum við grasrót og bakland, sem og að gefa ekkert eftir í málefnalegum áherslum í anda jöfnuðar og mannréttinda.

Eina rósin á akrinum

Spennan eykst smám saman vegna forsetakosninga í USA. Það eru auðvitað söguleg tíðindi að öruggt má telja að forsetaefni demókrata verði annaðhvort kona eða þeldökkur maður. Hef þó meiri samúð með frú Clinton í þessari baráttu en Obama. Bandarísk stjórnmál eru haukaveldi karlmennskunnar. Aðrir frambjóðendur eru karlkyns, allir þáttastjórnendur og álitsgjafar um stjórnmál eru karlkyns. Þetta er ójafn leikur að þessu leyti. Ef Obama vinnur þá verða það ekki slæm tíðindi heldur, fyrir þróun jöfnuðar og mannréttinda á plánetunni Jörð.

„Ákveðin vonbrigði“

Blóm vikunnar Burnirót

Burnirót vex um land allt. Það er einkynja, karlblómin eru gul en kvenblóm rauð. Þessi þykkblöðungur er algengari þar sem erfiðara er aðkomu fyrir sauðfjárbeit t.d. á sillum. Þessi teygði sig í átt til sólar inn af Flám í Kollumúla, Stafafelli í Lóni þann 6. júlí 2004.

Nútímalegt stríð

Fyrirsögnin um árás á Mogga-blogg er grípandi. Síðan les maður að baráttan standi enn yfir. Það jaðrar við að það vakni löngunin að sjá þetta stríð í beinni á vefvarpi mbl.is.

Ráðist á blog.is

Er sálin líkamleg?

Stundum hef ég dottið inn á orðræður um trúmál hér á Mogga-bloggi. Þó athugasemdir séu iðulega orðnar nokkur hundruð þá eru menn ekkert nær neinni niðurstöðu heldur en í upphafi. Sú spurning vaknar hvort um óljósa notkun hugtaka sé að ræða eða að deilendur séu fyrirfram ákveðnir í að vera ósammála, nema hvoru tveggja sé.

Eitt er það hugtak sem hvað mestur ruglingur er í kringum, það er sál. Samt finnst flestum að þetta orð hafi merkingu, það sé verið að vísa til örgjörva eða vinnsluminnis einstaklingsins, þess sem stýrir gjörðum okkar. Þannig má segja að það vísi líka til hins frjálsa vilja. Þeirrar staðreyndar að við eigum fjölbreytileg tækifæri og mikið val.

Atli Harðarson heimspekingur hefur varpað ljósi á hugtakið frjáls vilji. Að það sem við vísum til hversdagslega sem sjálfstórn nái því nánast að vera samheiti og skýrara hugtak. Að þeir sem búi við einhverja tegund fötlunar eigi ekki jafn mikið val og aðrir. Þeir sem að eru fíklar eru ekki eins frjálsir og þeir sem að eru það ekki.

Hugtakið sál hefur einnig trúarlega tilvísun og hefur allt frá Plató vísað til tveggja eðlisólíkra fyrirbæra sem byggi upp einstklinginn þ.e. sál og líkama. Annað er guðlegt og ódauðlegt, en hitt er efnislegt og dauðlegt. Rene Descartes fylgdi þessari tvíhyggju eftir og taldi að hin guðlega skynsemi tæki ekki rúmmál eins og líkaminn.

Í gegnum aldirnar hafa tilfinningar verið taldar óæðri hugsunum og skynsemi. Þær hafa verið flokkaðar með hinu dýrslega og dauðlega. Þessi tvískipting er einnig grunnur að skiptingunnni í hugvísindi og raunvísindi, sálfræði og líffræði. En rannsóknir á heilanum hafa kippt grunninum undan þeirri kennisetningu að hér sé um eðlisólík og óháð fyrirbæri að ræða.

Antanio R. Damasio skrifaði bók sem varð metsölubók í Bandaríkjunum og heitir Descartes' Error: Emotion, Reason, and the Human Brain. Þar rekur hann hvernig þekking á heilastarfseminni varpar ljósi á staðsetningu og samspil ýmissa þátta sem við flokkum sem sálræna og samkvæmt hefðbundnum skilningi óefnislega.

Hann rekur sögu Phineas Gage sem var bandaríkjamaður sem fyrir rúmri öld fékk stáltein í gegnum framheilann við vinnu sína sem fólst í því að koma fyrir púðri til sprenginga við lagningu járnbrauta. Ungur maður sem áður var metnaðarfullur, vinsæll og skynsamur breyttist í það að verða ístöðulaus, skapbráður og einangraður.

Þessi skaði á framheila hafði breytt persónuleika hans, breytt eðliseiginleikum sem vanalega var litið á sem sálræna. Þekking sem nú er til staðar á hlutverki þessa heilasvæðis getur útskýrt þessar breytingar. Markmiðsetning, félagsgreind, temprun á tilfinningum eru þættir sem tengdir eru þessum heilahluta.

Þroskun þessa heilasvæðis og gidari taugabrautir er það helsta sem að munar á heila manns og apa. Það skýrir einnig mun á vitsmunastarfsemi. Minnið hefur tengsl við tiltekin heilasvæði, ótti, reiði og fleiri tilfinningar eru á öðrum stað. Faðir minn fékk heilablóðfall og þá duttu út nafnorð. Geðlyf hafa áhrif á marga sálræna þætti.

Allt þetta sýnir okkur að sálræn fyrirbæri eru líffræðileg eða á hinn veginn að þetta sýni að líkaminn sé sálrænn. Þetta er ein órofa heild. Það sem eftir stendur er hvaðan við fengum viljann og valið. Þar er svigrúm fyrir hið guðlega?