Nútímalegt stríð

Fyrirsögnin um árás á Mogga-blogg er grípandi. Síðan les maður að baráttan standi enn yfir. Það jaðrar við að það vakni löngunin að sjá þetta stríð í beinni á vefvarpi mbl.is.

Ráðist á blog.is

Er sálin líkamleg?

Stundum hef ég dottið inn á orðræður um trúmál hér á Mogga-bloggi. Þó athugasemdir séu iðulega orðnar nokkur hundruð þá eru menn ekkert nær neinni niðurstöðu heldur en í upphafi. Sú spurning vaknar hvort um óljósa notkun hugtaka sé að ræða eða að deilendur séu fyrirfram ákveðnir í að vera ósammála, nema hvoru tveggja sé.

Eitt er það hugtak sem hvað mestur ruglingur er í kringum, það er sál. Samt finnst flestum að þetta orð hafi merkingu, það sé verið að vísa til örgjörva eða vinnsluminnis einstaklingsins, þess sem stýrir gjörðum okkar. Þannig má segja að það vísi líka til hins frjálsa vilja. Þeirrar staðreyndar að við eigum fjölbreytileg tækifæri og mikið val.

Atli Harðarson heimspekingur hefur varpað ljósi á hugtakið frjáls vilji. Að það sem við vísum til hversdagslega sem sjálfstórn nái því nánast að vera samheiti og skýrara hugtak. Að þeir sem búi við einhverja tegund fötlunar eigi ekki jafn mikið val og aðrir. Þeir sem að eru fíklar eru ekki eins frjálsir og þeir sem að eru það ekki.

Hugtakið sál hefur einnig trúarlega tilvísun og hefur allt frá Plató vísað til tveggja eðlisólíkra fyrirbæra sem byggi upp einstklinginn þ.e. sál og líkama. Annað er guðlegt og ódauðlegt, en hitt er efnislegt og dauðlegt. Rene Descartes fylgdi þessari tvíhyggju eftir og taldi að hin guðlega skynsemi tæki ekki rúmmál eins og líkaminn.

Í gegnum aldirnar hafa tilfinningar verið taldar óæðri hugsunum og skynsemi. Þær hafa verið flokkaðar með hinu dýrslega og dauðlega. Þessi tvískipting er einnig grunnur að skiptingunnni í hugvísindi og raunvísindi, sálfræði og líffræði. En rannsóknir á heilanum hafa kippt grunninum undan þeirri kennisetningu að hér sé um eðlisólík og óháð fyrirbæri að ræða.

Antanio R. Damasio skrifaði bók sem varð metsölubók í Bandaríkjunum og heitir Descartes' Error: Emotion, Reason, and the Human Brain. Þar rekur hann hvernig þekking á heilastarfseminni varpar ljósi á staðsetningu og samspil ýmissa þátta sem við flokkum sem sálræna og samkvæmt hefðbundnum skilningi óefnislega.

Hann rekur sögu Phineas Gage sem var bandaríkjamaður sem fyrir rúmri öld fékk stáltein í gegnum framheilann við vinnu sína sem fólst í því að koma fyrir púðri til sprenginga við lagningu járnbrauta. Ungur maður sem áður var metnaðarfullur, vinsæll og skynsamur breyttist í það að verða ístöðulaus, skapbráður og einangraður.

Þessi skaði á framheila hafði breytt persónuleika hans, breytt eðliseiginleikum sem vanalega var litið á sem sálræna. Þekking sem nú er til staðar á hlutverki þessa heilasvæðis getur útskýrt þessar breytingar. Markmiðsetning, félagsgreind, temprun á tilfinningum eru þættir sem tengdir eru þessum heilahluta.

Þroskun þessa heilasvæðis og gidari taugabrautir er það helsta sem að munar á heila manns og apa. Það skýrir einnig mun á vitsmunastarfsemi. Minnið hefur tengsl við tiltekin heilasvæði, ótti, reiði og fleiri tilfinningar eru á öðrum stað. Faðir minn fékk heilablóðfall og þá duttu út nafnorð. Geðlyf hafa áhrif á marga sálræna þætti.

Allt þetta sýnir okkur að sálræn fyrirbæri eru líffræðileg eða á hinn veginn að þetta sýni að líkaminn sé sálrænn. Þetta er ein órofa heild. Það sem eftir stendur er hvaðan við fengum viljann og valið. Þar er svigrúm fyrir hið guðlega?

Mannrækt í Mosó - Dans og jóga

Áramótin liðin og margir stigu á stokk, strengdu nýársheit. Sum þeirra byggðust á einhverju sjálfsmati til sálar og líkama. Eitthvað sem metið er of eða van. Að vera of þungur, reykja of mikið, þurfa meira þrek og fegurri líkama. En hvernig er í öllu þessum möguleikum hægt að finna leiðir heilsueflingar, sem tengjast fyrst og fremst lífsfyllingu, en byggja ekki á sektarkennd eða óánægju með eigin líkama?

Heilsuefling byggir á því að líta á sál og líkama sem eina heild. Hugsanir og tilfinningar móta ástand líkamans og öfugt. Algengt er að þeir sem að sjá nálina færast sífellt hærra á vigtinni bregðist við með því að setja sér markmið um að hlaupa á hæstu fjöll, fara í tækjasalinn þrisvar í viku. En stundum er hluti lausnar að hægja á sér, sofa betur, draga úr stressi. Gefa sér tíma til að anda djúpt og njóta augnabliksins. Hlaða batteríin og njóta þess að eyða kaloríunum.

Þannig að áherslan á ekki að vera á líkamsrækt heldur mannrækt þar sem við erum meðvituð um samspil þátta í lífsmynstri. Sá sem að er stresssaður og tilfinningalega kramin sefur ekki vel, er líklegur til þess að sækjast eftir skyndibitafæði og  orkuríkri fæðu, sykri og fitu. Hann er ekki líklegur til þess að hreyfa sig reglulega og gæti freistast til að nota efni, kaffi, nikótín, alkóhól eða lyf til að hafa áhrif á grunntóna tilfinningalífsins.

 

Mannræktin ATORKA sem boðið hefur upp á ýmiskonar námskeið í Mosfellsbæ síðastliðin ár byggir á slíkri heildarsýn. Lögð er áhersla á heilsueflingu í gegnum dans og jóga námskeið. Allt frá því að bjóða upp á rólegar krefjandi stöðuæfingar, öndun og slökun, ýmiskonar helgarnámskeið í suðrænum dönsum (tangó, salsa, merengue, samba) og síðast en ekki síst þolþjálfun byggða á orkuríkri tónlist (Zumba). Hrista af sér kíló og kaloríur ómeðvitað með ástundun gleðinnar.

Námskeiðin verða í Íþróttamiðstöðinni að Varmá og fylgir aðgangur í sund. Til stóð að hefja þar kennslu í haust en vegna tafa á því að World Class flytti í Lækjarhlíð varð ekki af því. Nú eru málin loksins komin á hreint og er það fagnaðarefni. Kennt verður í fallegum sal á annarri hæð yfir móttökunni, en á fyrstu hæðinni er Hjalti "Úrsus" Árnason að setja upp nýjan tækjasal eftir að Toppform hætti þar starfsemi og verður með heilsuræktina Eldingu. Spennandi tækifæri.

Heiðra skaltu afa þinn og ömmu

Oftast gildir sú regla að þeir sem látnir eru fá að njóta hvíldarinnar og samferðamenn fyrirgefa það sem borið hefur á milli í skoðunum. Jafna ágreining og ná sátt í huganum þegar árin færast yfir. Þannig fær fortíð mildara yfirbragð og þá verður allt betra "í gamla daga". Þegar leikarar í atburðarás liðins tíma eru allir fallnir frá er það erfitt að setja samræður og tilteknar setningar fólks í takt við þann tíðaranda sem ríkti. Það verður því í besta falli skáldverk með sögulegu ívafi. Ein af þeim bókum sem að kom út fyrir jólin er fjórða bindið í ritröðinni Gamla hugljúfa sveit eftir Þorstein Geirsson frá Reyðará í Lóni. Bókin ber elju og dugnaði hans gott vitni. Í byrjun bókar segir, hún "fjallar að meginmáli um fólkið í Lóni á fyrri hluta síðustu aldar". Í byrjun aldar er langafi minn séra Jón Jónsson síðastur klerka á Stafafelli, til 1920. Hann er fósturfaðir bæði föðurömmu Þorsteins og móður hans. Því má telja víst að ættleggur hans hafi notið ríkulega þess menningarheimilis sem var á Stafafelli í upphafi aldar.

Þorsteinn velur hinsvegar að segja frásögn sem að á væntanlega að varpa skugga á minningu Sigurðar Jónssonar afa míns á Stafafelli. Hans er að engu góðu getið í bókinni, þó að óumdeilt sé að hann hafi verið þar hvatamaður framfara og margra góðra verka. Það hefur ekki verið mitt hlutskipti til þessa að verja heiður og minningu forfeðra. Sigurður á Stafafelli var margheiðraður á sinni lífstíð. Fékk fálkaorðu fyrir félagsstörf, viðurkenningu Búnaðarfélags Íslands, fékk konunglega viðurkenningu fyrir skógrækt og svo mætti lengi telja. Í kirkjunni á Stafafelli er stór blómavasi úr silfri gefin af vinnufólki til minningar um hann með áletruninni; "Með þakklæti og virðingu". Hann var á sinn hátt héraðshöfðingi sem leiddi meðal annars í nokkra áratugi starf Menningarfélags Austur-Skaftfellinga sem formaður þess. Frásögnin í bókinni er hluti af skrifum þar sem að Þorsteinn heiðrar og minnist ömmu sinnar, sem var farsæll barnakennari í Lóni og víðar. Þar er vísað til ummæla af móti Menningarfélagsins 1940. Þar á afi að hafa sagt þessi orð; "Ég vil ekki hafa barnakennara sem kenna mínum börnum að Rússar taki aðeins það sem þeir eiga". Þetta er sagt í umræðum sem voru á mótinu undir líðnum; "Eiga kommúnistar að gegna trúnaðarstörfum í þjóðfélaginu?". Félagið setti ýmis efni á dagskrá á þessum mótum til að varpa á þau ljósi aukins skilnings og umræðu. Á þessum tíma stendur heimmsstyrjöldin síðari yfir og Rússar nýbúnir að ráðast inn í Finnland. Mikil gerjun hugmynda er í gangi á þessum árum, uppgangur kommúniisma og nasisma. Margir óttast íhlutun erlendra aðila í stjórn landsins. 

Á Stafafelli er á þessum tíma ein meginæð Framsóknarflokksins í sýslunni, en á Reyðará eru í upphafi aldar að vaxa úr grasi öflugir fylgismenn kommúnisma eða sósíalisma. Trúlegt er að þessi staðreynd hafi gefið tilefni til ágreinings milli þessara heimila í pólitík, eins og gengur. Hinsvegar segist Þorsteini svo frá í bókinni að þessi ummæli afa míns hafi orðið til þess að amma hans hætti kennslu. Hann setur málið allt í þá umgjörð að afi hafi farið fram gegn fóstursystur sinni með níðingslegum hætti. Ummælin hafi hún tekið til sín og þau valdið henni miklum sárindum. Sagt er að þau hafi verið ómakleg, köld kveðja og jafnvel dylgjur um að þau megi skýra með vanmætti í gáfum. Mér finnst þessi framsetning vera bókinni til minnkunar og skrifara til hnjóðs. 1) Ummælin sjálf eru ekki rætin í ljósi ástands heims og þjóðar. Ef til vill eru þau einmitt merki um gáfur og framsýni afa míns að vara við trú manna á Rússa og þeirra þjóðskipulag. Það er ekki fyrr en töluvert eftir 1960 sem að Alþýðubandalagið hættir að horfa í austurveg í leit að fyrirmyndarríki. 2) Afi er ekki til staðar til að útskýra þessi orð, sem sumir eldri heimildarmenn úr Lóni segja mér vera beina tilvísun til ummæla hennar í kennslu. 3) Enginn af þeim eldri heimildarmönnum í Lóni sem ég hef haft samband við hafa heyrt áður þessa söguskýringu að ummæli afa hafi stuðlað að því að hún ákveður að hætta kennslu í sveitinni. 4) Það eina sem hver og einn hefur á valdi sínu er að stjórna eigin gerðum, en ekki er hægt að stjórna viðbrögðum annarra. 5) Fyrst að amma Þorsteins ræddi þetta mál ekki við fósturbróðir sinn eða nokkurn mann hlítur það að vera vafamál hvort rétt sé af Þorsteini að rifja það upp út frá þröngu sjónarhorni, tæpum 70 árum síðar.

Í uppvexti mínum heyrði ég aldrei á slæmt umtal um nokkurn mann frá Reyðará né öðrum bæ í Lóni. Það var því ákveðinn hreinleiki yfir mannlífinu í þessari fögru sveit. Einn mikilvægur þáttur í því að tryggja hugljúfa stemmingu og heiðríkju hugans er að fyrirgefa og gleyma.

"Ég ætla að blogga um þetta ... "

Áramótaskaup; 

geisp ....

geisp ....

geisp...

 

 

Gleði og gæfa á nýju ári

Sendi bloggvinum og netverjum öllum innilegar áramótaóskir. Þakka samskipti á árinu. Óvissa er um veðurfar til að kveikja elda í kvöld. En planlagt sumstaðar að tendra bál á morgun. Vil benda á að það viðrar alltaf vel á þrettándabrennu í Mosfellsbæ. Þá er líka sýning björgunarsveitarinnar Kyndils alltaf glæsileg. Álfabrennan og þátttaka leikfélagsins gera það kvöld að einni skemmtilegustu hefðinni í bæjarlífinu.

                                

Einleikur með boltann

Varmársamtökin hafa verið ánægð með þann samhljóm sem þau finna með ritstjórn Morgunblaðsins í kröfunni um eðlilega aðkomu íbúa að skipulagsvinnu. Það hefur líka verið ánægjulegt að skynja þennan tón í viðhorfum bæjarstjóra Garðabæjar. Sjálfstæðismenn í Mosfellsbæ ættu að fara í smiðju flokksfélaga hinum megin við lækinn og læra hvernig hægt er að tryggja eðlilegt jafnvægi milli hagsmuna verktaka og bæjarbúa.

Það sem að Gunnar Einarsson varar við í viðtalinu er einmitt það sem gerðist í Mosfellsbæ. Verktakar og landeigendur fá boltann og spila einleik í skjóli bindandi samninga við bæjarstjórn. ..."þá fer byggingarmagn að ráða miklu meir ferðinni en einhver heildarsýn". ..."Mér hefur fundist, þegar ég er farinn að kafa betur ofan í þessi mál, að verktakar geti ráðið hér fullmiklu".

Aumkunarverðastur er þó hlutur vinstri grænna í Mosfellsbæ sem gengust eftir síðustu kosningar undir þau jarðarmen að láta hagsmuni fjármagns og verktaka eina ráða för. Gera síðan kröfuna um aðkomu íbúa tortryggilega og telja alla þá sem bera hana upp vera hættulega útsendara Samfylkingarinnar. Morgunblaðið og vinnulag bæjarstjórans í Garðabæ undirstrika að þetta er tónn í skipulagsvinnu sem ber að virða til framtíðar. Leið sátta og ánægju meðal allra aðila.

Verktakar með boltann

Listamaður linsunnar

Eins og gerist þvælist ég stundum um á leitarvélum netheima. Það getur stundum verið ferðalag án upphafs og endis. Svo gerist það stundum að vel ber í veiði, áhugaverður texti eða myndir. Uppgötvun. Áðan rakst ég á ljósmyndir eftir breskan mann sem heitir Martin Sercombe og hann virðist ótrúlega listrænn ljósmyndari. Hann var á ferðalagi um Ísland í 12 daga í ágúst á síðasta ári. Sendi honum tölvupóst að hrósa honum fyrir myndirnar og vona að hann fyrirgefi mér að birta hér tvær þeirra.

Í myndasafninu hans á flickr er hann með myndir af Gamla bænum (1897) og kirkjunni (1886) á Stafafelli, sem að skapa frábæra stemmingu, fulla af dulúð og sjarma. Ég ólst upp í Gamla bænum og finnst hann alltaf hafa mikla sál, eins og stundum er sagt um hús. Sef hvergi dýpra og betur. Innan við tólf ára var maður kominn með það hlutverk að rölta yfir hlaðið og sýna ferðamönnum kirkjuna. Söguleg hús sem þarf að vernda og tryggja gamla bænum verðugan og virðulegan sess. Trjágarðurinn gerir líka svo fagra umgjörð um bæði húsin.

Arfhreinn vindóttur og álóttur

Síðastliðin fimmtán ár hef ég verið að leika mér við ræktun ákveðins litaafbrigðis í íslenska hestastofninum. Fjölbreytileikinn í hestalitum er einstakur og ánægjulegt að þessi verðmæti hafa fengið athygli margra ræktenda síðustu ár. Liturinn minn er vindóttur, að hafa silfurlitað fax og tagl, álóttur, að hafa dökka rönd eftir hryggnum, dekkri haus og fætur, auk þess að hafa "Zebra-línur" eða þverrákir á fótum. Grunnlitur getur verið bleikur, mólitur eða rauður.

Ég hef átt tvo stóðhesta Hrími frá Stafafelli, bleikálóttur vindóttur og Lokk frá Gullberastöðum, móálóttur vindóttur. Þessum hestum paraði ég síðan aftur á móti óskyldum vindóttum merum. Síðan paraði ég síðastlið vor saman meri á fimmta vetri undan Hrími sem heitir Hæra frá Stafafelli og stóðhestsefni á þriðja vetri undan Lokk, sem heitir Toppur frá Stafafelli. Miklar líkur eru á að ná þannig fram arfhreinum vindóttum og álóttum einstaklingum.

Þetta er því svona mendelsk tilraun í erfðafræði sem ég vonast til að klára á næsta ári. Toppur var hjá tólf merum að Svínhóli í Dalasýslu síðastliðið sumar. Ef 3/4 eða fleiri verða vindóttir og álóttir þá eru miklar líkur á að stóðhesturinn sé arfhreinn um þessi einkenni. Bæði Hrímir og Lokkur voru seldir til Austurríkis. Það er því komið þó nokkuð af vindóttum afkomendum "sem ég á" orðið á meginlandinu.

Set hér myndarunu til að sýna hversu fallegt afbrigði þetta er;

Er Pakistan tilbúið fyrir lýðræði?

Telja má víst að morðið á Benazir Bhutto muni valda mikilli ólgu í Pakistan og í raun eyðileggja kosningar sem ætlað er að fara fram í byrjun nýs árs. Ekki er ólíklegt að gripið verði til aðgerða af hálfu stjórnvalda í ætt við herlög sem að takmarka enn og aftur mannréttindi einstaklinga.

 

Samkennari síðustu ár hefur verið pakistani að nafni Maxwell Ditta. Sérlega þægilegur maður og vel gefinn. Vegna þeirra tengsla ákvað Borgarholtsskóli á tíu ára afmæli sínu að byggja barnaskóla í Jarawala í samvinnu við ABC barnahjálp. Myndin er af skólanum og nemendum þegar starfsemi var komin í gang síðastliðið vor.

Síðustu misserin hef ég haft tækifæri til að ræða við hann um stjórnmálaástandið í heimalandi hans. Meðal annars um kröfu Vesturlanda að koma á lýðræði í landinu. Efaðist hann um að pakistanar væru tilbúnir til að innleiða lýðræði. Hann taldi Musharraf hafa komið ýmsu góðu til leiðar og hann taldi hann lengi vel besta kostinn.

 

Hann áleit að ákveðnir grunnþættir eins og menntun þyrftu að vera til staðar, til að lýðræðið næði að þróast. En nú bar svo við fyrir þessar kosningar að menntamenn í landinu hafa snúist gegn Musharraf. Háværustu andstæðingar hans hafa verið lögfræðingar sem mótmæla afskiptum hans af dómskerfinu. 

Maxwell taldi að nauðsynlegt hefði verið fyrir komandi kosningar að fá sterkan þriðja aðila í framboð sem að ætti ekki þá vafasömu fortíð sem tengja mætti bæði við feril Bhutto og Musharraf. Það er erfitt fyrir Vesturlandabúa að skilja afhverju hin vel menntaða og sjarmerandi kona sem Benazir Bhutto var, naut ekki meiri lýðhylli og tækifæra. 

Óljóst hvernig dauða Bhutto bar að